معبد آناهیتا کنگاور

معبد آناهیتا در مرکز شهر کنگاور در مسیر همدان به کرمانشاه قرار دارد. این بنا روی تپه ای طبیعی ساخته شده است.
معبد آناهیتا متعلق به آناهیتا، الهه پاکی و محلی برای نیایش آب بوده که یکی از چهار عنصر مقدس و مورد احترام ایرانیان باستان است. آناهیتا ایزد بانوی آب های روان، زیبایی، فراوانی و برکت در دوران پیش از اسلام بوده است.

برخی از محققین، این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی کرده اند. عده ای نیز زمان ساخت آن را به اواخر سده سوم و آغاز سده دوم قبل از میلاد و عده دیگر آن را به سده اول قبل از میلاد نسبت می دهند.

این معبد که برای استفاده از آب رودخانه شاپور در 6 متری زمین قرار دارد، به صورت مکعب است و دیوارهای این معبد از سنگ های بزرگی بنا شده اند که بین سنگ های حجاری شده هیچ ملاتی وجود ندارد و این سنگ ها توسط بست های آهنی به هم متصل شده اند.

این بzwj;نzwj;zwj;ا بzwj;ر پzwj;شzwj;تzwj;ه ا ی از صzwj;خzwj;ره قzwj;ر ار گzwj;رفzwj;تzwj;ه که د ار ا ی 220مzwj;تzwj;ر طول و 210 مzwj;تzwj;ر عzwj;رض اسzwj;ت و ضzwj;خzwj;zwj;امzwj;ت دیzwj;و ار مzwj;حzwj;یzwj;طzwj;ی آن به 5/18 مzwj;تzwj;ر مzwj;zwj;ی رسد.

در قسمت جنوبی بنا، پلکان دو طرفه ای به درازای 154 متر وجود دارد. هر دو تا پنج پله، در یک بلوک سنگی ایجاد شده است. تعداد سنگ پله ها در پلکان شرقی 26 پله و در پلکان غربی 21 پله است.

جوی های سنگی آب رودخانه را میزان کرده و به طرز باشکوهی به آبگیری وسط معبد هدایت می شده. نوع تقسیم آب و جریان آب درون معبد یکی از شگفتی های مهندسی در آن دوران می باشد تا این عنصر مقدس را به زیباترین شکل ممکن به نمایش بگذارند.

در چهار طرف معبد دالان هایی تعبیه شده که در کف این آن ها جوی های آب به صورت رفت و برگشت آب را به وسط معبد هدایت می کرده.

در وسط معبد فضایی وجود دارد که آب از این جوی ها در آن جمع شده و استخر کوچکی حدوداً در ابعاد 10 در10 و عمق 20 سانتی متر را پر آب می کرده.

در دو طرف بالای معبد آناهیتا سر چهار گاو در هر طرف به صورت رو به روی یکدیگر قرار دارد که در زمان آبگیری این معبد عکس سر گاوها روی آب نقش می بسته است.

دیzwj;و ار مzwj;حzwj;یzwj;طzwj;ی کzwj;ه سzwj;تzwj;ونzwj;zwj; هzwj;zwj;ا بzwj;ر آن و اقzwj;zwj;ع شzwj;ده خzwj;ود از دو قzwj;سzwj;مzwj;ت تzwj;شzwj;کzwj;یzwj;ل شzwj;ده، قzwj;سzwj;مzwj;ت د اخzwj;لzwj;zwj;ی کzwj;ه بzwj;zwj;ا اسzwj;تzwj;فzwj;zwj;اده از سzwj;نzwj;گzwj;zwj; هzwj;zwj;ا ی قzwj;لzwj;وه و لاشzwj;ه بzwj;ه ابzwj;zwj;عzwj;zwj;اد و انzwj;د ازه هzwj;zwj;ا ی مzwj;خzwj;تzwj;لzwj;ف و مzwj;لاط گzwj;چ سzwj;zwj;اخzwj;تzwj;ه شzwj;ده و قzwj;سzwj;مzwj;ت خzwj;zwj;ارجzwj;zwj;ی بzwj;ه وسzwj;یzwj;لzwj;ه یzwj;ک ردیzwj;ف سzwj;نzwj;گ تzwj;ر اش نzwj;مzwj;zwj;اسzwj;zwj;از ی شده اسzwj;ت .

ارتzwj;فzwj;zwj;ا ع ایzwj;ن دیzwj;و ار نzwj;یzwj;ز بzwj;zwj;ا تzwj;وجzwj;ه بzwj;ه شzwj;یzwj;ب صzwj;خzwj;ره ا ی کzwj;ه رو ی آن قzwj;ر ار گzwj;رفzwj;تzwj;ه اسzwj;ت در قzwj;سzwj;مzwj;تzwj;zwj; هzwj;zwj;ا ی مzwj;خzwj;تzwj;لzwj;ف مzwj;تzwj;zwj;غzwj;یzwj;ر بzwj;وده و از چهار مzwj;تzwj;ر تzwj;zwj;ا 12مzwj;تzwj;ر اسzwj;ت کzwj;ه بzwj;zwj;عzwj;ضzwj;zwj;ی مzwj;حzwj;قzwj;قzwj;یzwj;ن بzwj;zwj;ا اسzwj;تzwj;نzwj;zwj;اد بzwj;ه بzwj;رخzwj;zwj;ی مzwj;حzwj;zwj;اسzwj;بzwj;zwj;ات ایzwj;ن ارتzwj;فzwj;zwj;ا ع ر ا در ضzwj;لzwj;zwj;ع جzwj;نzwj;وب غzwj;ربzwj;zwj;ی تzwj;zwj;ا 18 مzwj;تzwj;ر تzwj;خzwj;مzwj;یzwj;ن مzwj;zwj;ی زنzwj;نzwj;د.

از دیzwj;گzwj;ر بzwj;خzwj;ش هzwj;zwj;ا و عzwj;نzwj;zwj;اصzwj;ر اصzwj;لzwj;zwj;ی بzwj;نzwj;zwj;ا ی مzwj;zwj;عzwj;بzwj;د آنzwj;zwj;ا هzwj;یzwj;تzwj;zwj;ا ی کzwj;نzwj;گzwj;zwj;اور مzwj;zwj;ی تzwj;و ان بzwj;ه صzwj;فzwj;ه آن اشzwj;zwj;اره کzwj;رد. آنzwj;چzwj;ه از ایzwj;ن بzwj;خzwj;ش بzwj;zwj;اقzwj;zwj;ی مzwj;zwj;انzwj;ده و در کzwj;zwj;اوش هzwj;zwj;ا ی بzwj;zwj;اسzwj;تzwj;zwj;ان شzwj;نzwj;zwj;اسzwj;zwj;ی مzwj;شzwj;خzwj;ص شzwj;ده، دیzwj;و ار ی اسzwj;ت در ضzwj;لzwj;ع جzwj;نzwj;وبzwj;zwj;ی صzwj;خzwj;ره کzwj;نzwj;گzwj;zwj;اور کzwj;ه در بzwj;خzwj;ش هzwj;zwj;ا ی شzwj;رقzwj;zwj;ی و غzwj;ربzwj;zwj;ی اطر اف صzwj;خzwj;ره اثzwj;ر ی از آن بzwj;ر جzwj;zwj;ا ی نzwj;مzwj;zwj;انzwj;ده اسzwj;ت .

ضzwj;لzwj;zwj;ع شzwj;مzwj;zwj;الzwj;zwj;ی نzwj;یzwj;ز مzwj;ورد کzwj;zwj;اوش قzwj;ر ار نzwj;گzwj;رفzwj;تzwj;ه و تzwj;نzwj;zwj;هzwj;zwj;ا در ضzwj;لzwj;zwj;ع جzwj;نzwj;وبzwj;zwj;ی آن دیzwj;و ار ی بzwj;zwj;ا قzwj;طر 5/9مzwj;تzwj;ر و طول 93 بzwj;ه صzwj;ورت یzwj;ک سzwj;کzwj;و بzwj;zwj;اقzwj;zwj;ی مzwj;zwj;انzwj;ده که رو ی بzwj;قzwj;zwj;ایzwj;zwj;ا ی دیzwj;و ار آثzwj;zwj;ار مzwj;ربzwj;وط بzwj;ه مzwj;zwj;عzwj;مzwj;zwj;ار ی یzwj;ک حzwj;مzwj;zwj;ام سzwj;لzwj;جzwj;وقzwj;zwj;ی مzwj;شzwj;خzwj;ص اسzwj;ت .

مzwj;صzwj;zwj;الzwj;ح عzwj;مzwj;ده ایzwj;ن دیzwj;و ار ر ا سzwj;نzwj;گ غzwj;یzwj;ر حzwj;جzwj;zwj;ار ی شzwj;ده و ضzwj;خzwj;یzwj;مzwj;zwj;ی تzwj;شzwj;کzwj;یzwj;ل مzwj;zwj;ی د هzwj;د کzwj;ه بzwj;zwj;ا اسzwj;تzwj;فzwj;zwj;اده از مzwj;لاط گzwj;چ ، رو ی هzwj;م تzwj;ثzwj;بzwj;یzwj;ت شzwj;ده انzwj;د.

آخzwj;ریzwj;ن بzwj;خzwj;ش از مzwj;zwj;عzwj;مzwj;zwj;ار ی بzwj;نzwj;zwj;ا ی کzwj;نzwj;گzwj;zwj;اور ر ا بzwj;قzwj;zwj;ایzwj;zwj;ا ی مzwj;zwj;عzwj;مzwj;zwj;ار ی فzwj;ر از تzwj;پzwj;ه تzwj;شzwj;کzwj;یzwj;ل مzwj;zwj;ی د هzwj;د، ایzwj;ن بzwj;خzwj;ش شzwj;zwj;امzwj;ل دیzwj;و اره ا ی بzwj;ه قzwj;طر 6 مzwj;تzwj;ر اسzwj;ت کzwj;ه مzwj;حzwj;دوده ا ی در حzwj;دود یzwj;کzwj; هzwj;ز ار و 200مzwj;تzwj;ر مzwj;ربzwj;zwj;ع ر ا شzwj;zwj;امzwj;ل مzwj;zwj;ی شzwj;ود کzwj;ه در جzwj;zwj;هzwj;ت شzwj;رقzwj;zwj;ی غzwj;ربzwj;zwj;ی سzwj;zwj;اخzwj;تzwj;ه شzwj;ده است.

به طور کلی در معبد آناهیتا ستون بندی بنا به صورت ردیفی و متوازی در جهار جنب محدوده ی خارجی بناست. در فضای میانی، صحن باز و بسیار بزرگ بر فراز سکویی محصور بین ستون ها و فضای کوچک مستطیل شکلی در راستای شرقی - غربی قرار دارد که ان هم با مجموعه ای از ردیف های ستون های کوتاه سنگی محصور می شده و به اعتقاد بسیاری از باستان شناسان فضای اصلی معبد بوده است.

ستون ها در این معبد بر خلاف آپاداناهای داریوش و پاسارگاد ساده و بدون تزیین، کوتاه و قطورند و غیر از یک ردیف گیلویی (بالشتک) چوبی سقف دیگری را (برخلاف آپادانا) تحمل نمی کرده است.

در تابستان سال ۱۳۴۷ برای نخستین بار هیئتی در تپه ناهید کنگاور به کاوش های باستان شناسی پرداخت.

پس از بررسی های اولیه مشخص شد که از مجموع تپه ، تقریباً حدود 53 هزار متر مربع به بنای تاریخی اختصاص دارد که به جز چند سر ستون شکسته و تعدادی حجاری های پراکنده در کنار کوره های آهک پزی که چند سال قبل از آن تعطیل شده بود چیز دیگری مشهود نیست.

اعضای هیئت عکس هوایی کنگاور را که در سال ۱۹۳۲ میلادی تهیه شده بود، پس از تعبیر و تفسیر و یافتن گرته و اثری از امتداد ابهام آمیز دیوار و صفه تاریخی مدفون، مورد استفاده قرار داد و موفق گردید بخشی از دیوار شرقی را در آن تشخیص داده و پس از کاوش، آن قسمت از صفه را از خاک ایام آزاد نماید.

با آغاز فعالیت های هیأت کاوش معبد آناهیتا در سال ۱۳۴۷ و پس از خرید و تخریب منازل مسکونی بالای تپه و اطراف آن نقشه و موقعیت مکانی این بنای تاریخی تهیه شد.

معبد آناهیتا در سال 1310 توسط وزرات فرهنگ و هنر با شماره 31 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.